Τα παρακάτω στοιχεία παρουσιάζουν τα γενικά στάδια ανάπτυξης της ομιλίας του παιδιού, χρησιμοποιώντας κατά προσέγγιση την ηλικία. 

0 - 6 Μηνών

Παράγει ήχους ευχαρίστησης. Αντιδρά στους ήχους και γυρίζει το κεφάλι του. Ανάλογα με τις ανάγκες του, χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα. Αναγνωρίζει φωνές και γελάει όταν του μιλάνε. Μιμείται ήχους. Η φωνή του παρουσιάζει ποικιλία στην ηχηρότητα και τον τόνο. Χρησιμοποιεί χειρονομίες για να υποδείξει αυτό που θέλει. 

7 - 12 Μηνών

Καταλαβαίνει το «όχι» και το «ναι». Ανταποκρίνεται στο όνομά του. Μιμείται περισσότερους ήχους. Εμφάνιση πρώτων «λέξεων», βάβισμα. Έντονα στοιχεία προσωδίας και επιτονισμού. Ακούει όταν του μιλάνε. Σιγά - σιγά αρχίζει να αλλάζει το βάβισμα και χρησιμοποιεί σκόπιμα την ομιλία. Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεις. Χρησιμοποιεί κυρίως ουσιαστικά. Καταλαβαίνει τις απλές εντολές.

13 - 18 Μηνών

Η ομιλία του είναι σχεδόν ακατάληπτη. Ηχολαλεί. Ακολουθεί απλές εντολές. Παράγει κάποια σύμφωνα. Εκφραστικό λεξιλόγιο 3 – 25 λέξεις ή και περισσότερες. Χρησιμοποιεί παράλληλα χειρονομίες και φώνηση.

19 – 24 Μηνών

Η ομιλία του γίνεται κατανοητή και αρχίζει να μοιάζει (σταδιακά) με την ομιλία των ενηλίκων. Εκφραστικό λεξιλόγιο 50 – 100 λέξεις ή και περισσότερες. Αντιληπτικό λεξιλόγιο πάνω από 300 λέξεις. Αρχίζει να χρησιμοποιεί προτάσεις με ουσιαστικά και ρήματα. Χρησιμοποιεί προσωπικές αντωνυμίες (εγώ, εσύ, αυτός). Απαντά στη ερώτηση «τι είναι αυτό». Ακούει ιστορίες. Ονομάζει πέντε μέρη του σώματος και κάποια οικεία αντικείμενα. Καταλαβαίνει και ακολουθεί εντολές με δυο μέρη. 

2 – 3 Ετών

Η ομιλία του είναι περισσότερο κατανοητή από τους ξένους. Κατανοεί τις έννοιες «όλα» και «πολλά». Ζητά τα αντικείμενα με το όνομά τους. Προσδιορίζει διάφορα μέρη του σώματος. Εκφράζει την ανάγκη του να πάει τουαλέτα. Απαντά σε απλές ερωτήσεις. Ακούει ιστορίες και τραγούδια. Χρησιμοποιεί προτάσεις με 3 – 4 λέξεις. Κάνει ερωτήσεις χρησιμοποιώντας δυο λέξεις. Χρησιμοποιεί μερικούς γραμματικούς χρόνους, προθέσεις, άρθρα και αφηρημένες έννοιες. Καταλαβαίνει τις έννοιες ποιος, γιατί, πόσα είναι. Αντιλαμβάνεται 500 – 900 λέξεις. Εκφραστικό λεξιλόγιο 50 -250 λέξεις ή περισσότερες. Μιλάει δυνατά. Κάνει γραμματικά και συντακτικά λάθη. Παραλείπει ή αντικαθιστά κάποια φωνήματα όταν μιλάει.  

3 – 4 Ετών

Ακολουθεί σύνθετες εντολές (2 – 3 μέρη). Καταλαβαίνει αντίθετες έννοιες (πάνω – κάτω, μεγάλο – μικρό). Απαντά και κάνει απλές ερωτήσεις. Εκφράζει συναισθήματα. Χρησιμοποιεί προτάσεις με 4 - 6 λέξεις. Καταλαβαίνει 1200 – 2000 λέξεις. Καταληπτότητα ομιλίας 80%. Εκφραστικό λεξιλόγιο 800 – 1500 λέξεις. Βελτιώνει τα γραμματικά και συντακτικά λάθη. Ψιθυρίζει Χρησιμοποιεί σωστά τον πληθυντικό αριθμό, αντωνυμίες, χρόνους ρημάτων. Αντιλαμβάνεται τις έννοιες παρελθόν και μέλλον. Συμμετέχει σε συζητήσεις. 

4 Ετών

Καταλαβαίνει τους αριθμούς, μέχρι το 3. Αναγνωρίζει μέχρι 3 βασικά χρώματα. Καταλαβαίνει τις έννοιες του χώρου. Καταλαβαίνει πάνω από 2.800 λέξεις. Εκφραστικό λεξιλόγιο 900 – 2000 λέξεις. Χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις (4 – 8 λέξεις). Σωστή χρήση γραμματικής. Ακούει μια ιστορία και απαντά σε ερωτήσεις. Περιγράφει τη μέρα του στο σχολείο κ.α. Αναμεταδίδει ακριβώς μια ιστορία. Δίνει σύνθετες απαντήσεις. Γνωρίζει τη χρήση αντικειμένων. 

5 – 6 Ετών

Γνωρίζει και ονομάζει 6 χρώματα. Ονομάζει 3 σχήματα. Καταλαβαίνει περίπου 12.000 λέξεις. Αυξάνει συνεχώς το λεξιλόγιό του. Συμμετέχει σε διαλόγους. Μετράει αυτοματοποιημένα μέχρι το 30. Συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια και ακολουθεί τις οδηγίες. Σύνθετες εντολές (3 μέρη). Ονομάζει τις μέρες της εβδομάδας, αντίθετες έννοιες. Χρησιμοποιεί κλίσεις και χρόνους ρημάτων (αόριστος, μέλλοντας). Αντικαθιστά ελάχιστα φωνήματα. Γραμματικά πλήρεις προτάσεις. Επικοινωνεί εύκολα με παιδιά της ηλικίας του και με ενήλικες. 

Η ανάπτυξη της ομιλίας είναι μια συνεχής διαδικασία. Το λεξιλόγιο εμπλουτίζεται συνεχώς όσο μεγαλώνει το παιδί. Ωστόσο κάθε παιδί είναι διαφορετικό και μοναδικό. Γι’ αυτό τον λόγο ίσως παρουσιάζει μικρές διαφορές από τα παραπάνω στάδια. Αν όμως η απόκλιση είναι μεγάλη καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν ειδικό. Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ομιλίας των παιδιών έχει η οικογένεια και το περιβάλλον στο οποίο ζει. Η ενασχόληση με το παιδί και η εκπλήρωση των αναγκών του είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την ανάπτυξή του. 

Βιβλιογραφία: 

William O. Haynes Brian B. Shulman (1994), Communication Development, Prentice Hall , New Jersey www.communication-nation.com www.billingsspeech.com
Κέλλυ Κολοβέα - Λογοθεραπεύτρια Βιβλιογραφία: Καμπανάρου Μ. (2007), Διαγνωστικά Θέματα Λογοθεραπείας, Έλλην, Αθήνα. 

Η τηλεόραση επηρεάζει αρνητικά την σωστή ανάπτυξη της ομιλίας των νηπίων. Αυτό κυρίως συμβαίνει διότι, μειώνει τον δημιουργικό χρόνο που περνούν, είτε με τους γονείς, είτε με συνομηλίκους τους. Το γεγονός, ότι δεν υπάρχει αυτού του είδους η αλληλεπίδραση επιβραδύνει την εξοικείωση τους με την γλώσσα, καθώς μπροστά στην τηλεόραση γίνονται παθητικοί δέκτες. Σύμφωνα με έρευνα που έχει διεξαχθεί με επικεφαλή τον επιστήμονα Δημήτρη Χρηστάκη, η πολύωρη έκθεση στην τηλεόραση έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της ομιλίας, αλλά και την διάσπαση προσοχής. Για την υλοποίηση της παραπάνω έρευνας, οι επιστήμονες εξέτασαν 329 παιδιά, ηλικίας από 2 ετών έως 4 χρονών. Τα παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα συνδέονταν κάποιες μέρες τον μήνα με ψηφιακές συσκευές. Η έρευνα διήρκησε 2 χρόνια και οι συσκευές κατέγραφαν όλα όσα τα παιδιά άκουγαν ή έλεγαν τις συγκεκριμένες ημέρες. Η έρευνα έδειξε, ότι για κάθε ώρα που τα παιδιά παρακολουθούσαν τηλεόραση άκουγαν τουλάχιστον 770 λέξεις λιγότερες συγκριτικά με αυτές που θα άκουγαν από την αλληλεπίδραση με τους γονείς τους. O Dr. Gross επικεφαλής βρετανικής μελέτης, αποκάλυψε ότι το 22% των αγοριών και το 13% των κοριτσιών αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανάπτυξη της ομιλίας τους, αλλά και στην κατανόηση. Επιπλέον, σύμφωνα με την έρευνα ποσοστό μεγαλύτερο του 25% των οικογενειών έχει ανοιχτή την τηλεόραση στο σπίτι, είτε αρκετές ώρες, είτε όλη μέρα. Ο Διάλογος με τους γονείς διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ομιλίας των παιδιών και δεν μπορεί να αποκατασταθεί από τα διάφορα ηλεκτρονικά μέσα. Οι γονείς είναι απαραίτητο να ασχολούνται δημιουργικά με τα παιδιά τους και να μην τα αφήνουν να βλέπουν πολλές ώρες τηλεόραση ή να παίζουν με ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η κρίσιμη ηλικία για την ανάπτυξη της ομιλίας των παιδιών είναι από 1,5 ετών έως 5 ετών. Σε αυτό το διάστημα τα παιδιά πρέπει να δέχονται πληθώρα γλωσσικών ερεθισμάτων. Από την πρώτη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί ο γονιός είναι απαραίτητο να του μιλάει έτσι, ώστε να δημιουργηθεί στο παιδί το κίνητρο να μιμηθεί τους γονείς του. Δεν αφήνουμε ποτέ ένα παιδί πολλές ώρες εκτεθειμένο στην τηλεόραση για να ηρεμίσουμε εμείς. Αντιθέτως, παίζουμε με το παιδί, του διαβάζουμε βιβλία, πάμε βόλτες και συζητάμε μαζί του, το βοηθάμε να αναπτύξει όλες του τις δεξιότητες. Ο χρόνος με το παιδί είναι πολύτιμος… μην τον αφήνετε να πηγαίνει χαμένος…

Κέλλυ Κολοβέα - Λογοθεραπεύτρια Πηγές: http://www.helium.com http://www.naeyc.org